بازار دارویی ایران در نیمه نخست سال
بر اساس تازهترین آمارها، در شش ماه ابتدایی سال ۱۴۰۴ بیش از ۲۸ میلیارد عدد دارو به ارزش ۱۵۶ هزار میلیارد تومان در کشور تأمین و توزیع شده است. این حجم از مصرف دارو نشان میدهد که ایرانیها بهطور میانگین ماهانه حدود ۴.۶ میلیارد عدد دارو خریداری کردهاند. در این چرخه، ۲۹۹ شرکت تأمینکننده و ۹۰ شرکت پخش فعال نقشآفرینی کردهاند و با وجود چالشهای اقتصادی، زنجیره تأمین دارو همچنان پویا باقی مانده است.
سهم تولید داخل و واردات در بازار دارویی
از مجموع ارزش بازار دارویی کشور، ۸۱.۷۵ درصد (حدود ۱۲۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان) به داروهای تولید داخل اختصاص داشته و تنها ۱۸.۲۵ درصد (نزدیک به ۲۸ هزار و ۴۸۰ میلیارد تومان) مربوط به داروهای وارداتی بوده است.
این آمار نشان میدهد که سیاستهای تقویت تولید ملی در حوزه دارو مؤثر بوده و بخش عمده نیاز کشور از داخل تأمین میشود. با این حال، سهم بالای واردات از نظر ارزش ریالی بیانگر آن است که داروهای وارداتی عمدتاً شامل اقلام پیشرفته و گرانقیمت مانند ایمونوگلوبولین تزریقی، آلبومین، واکسن HPV و انسولین آسپارت هستند.
جغرافیای مصرف دارو در ایران
تهران با مصرف ۵.۵ میلیارد عدد دارو در صدر استانهای کشور قرار دارد و بهتنهایی حدود ۱۷ درصد از کل داروهای مصرفی ایران را به خود اختصاص داده است. پس از تهران، استانهای خراسان رضوی (۲.۱ میلیارد عدد)، اصفهان (۱.۹ میلیارد عدد)، فارس (۱.۸ میلیارد عدد)، مازندران و خوزستان (هرکدام ۱.۵ میلیارد عدد) و آذربایجان شرقی (۱.۴ میلیارد عدد) در رتبههای بعدی قرار دارند.
در مقابل، استان ایلام با مصرف کمتر از ۲۰۰ میلیون عدد دارو کمترین میزان مصرف را در کشور داشته است. این تفاوتها تا حد زیادی با تراکم جمعیت و دسترسی به مراکز درمانی مرتبط است.
پرمصرفترین داروهای کشور
در میان اقلام دارویی، داروی سرماخوردگی بزرگسالان با مصرف ۷۵۴ میلیون عدد در صدر فهرست قرار دارد. پس از آن، داروهای زیر بیشترین مصرف را داشتهاند:
- آ.اس.آ (ASA)
- فاموتیدین
- متفورمین
- آموکسیسیلین
- لووتیروکسین
جایگاه بالای آموکسیسیلین در این فهرست نشاندهنده مصرف بالای آنتیبیوتیکها در کشور است. طبق اعلام سازمان غذا و دارو، بیش از ۴۰ درصد نسخ تجویزی پزشکان در ایران حاوی آنتیبیوتیک است؛ در حالی که استاندارد جهانی کمتر از ۳۰ درصد را توصیه میکند. این موضوع زنگ خطری برای افزایش مقاومت میکروبی و ضرورت نظارت و آموزش بیشتر در حوزه تجویز دارو به شمار میرود.
موفقیت تولید داخلی و چالش داروهای پیشرفته
آمارها نشان میدهد که صنعت داروسازی ایران توانسته است بیش از ۹۸ درصد نیاز عددی بازار را از طریق تولید داخلی تأمین کند؛ موفقیتی که حاصل سرمایهگذاری چند دههای در خطوط تولید و حمایت از تولید ملی است.
با این حال، شکاف فناورانه در تولید داروهای بیولوژیک و نوین همچنان محسوس است. این داروها هرچند از نظر عددی سهم اندکی دارند، اما از نظر ارزش ریالی بخش بزرگی از هزینهها را تشکیل میدهند. به همین دلیل، واردات کمتر از دو درصدی داروها نزدیک به یکپنجم ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده است.
جمعبندی
مصرف ۲۸ میلیارد عدد دارو در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ تصویری روشن از وابستگی بالای نظام سلامت ایران به تولید داخلی و در عین حال نیاز جدی به فناوریهای نوین داروسازی ارائه میدهد. در حالی که خودکفایی در داروهای عمومی نقطه قوتی مهم محسوب میشود، سرمایهگذاری در حوزه داروهای پیشرفته و بیولوژیک میتواند آینده صنعت داروسازی کشور را تضمین کرده و وابستگی به واردات را کاهش دهد.
