انتشار تصاویر مرگ ده‌ها گنجشک پای یک درخت در آستارا واکنش عمومی و پرسش‌های علمی برانگیخته است. برای روشن شدن علت «مرگ دسته‌جمعی گنجشک‌ها در آستارا» لازم است بررسی‌های صحنه‌ای، کالبدشناسی (necropsy) و آزمایش‌های سم‌شناسی و ویروسی انجام شود؛ حدس‌زدن صرفِ علت بدون نمونه‌برداری معتبر می‌تواند منجر به نتیجه‌گیری‌های نادرست شود.
محتمل‌ترین علل مرگ دسته‌جمعی گنجشک‌ها در آستارا
- برق‌گرفتگی ناشی از انتقال جریان برق به درخت یا تماس پرندگان با کابل‌ها؛
- مسمومیت (آفت‌کش‌ها یا سموم صنعتی) که می‌تواند به‌سرعت گروهی از پرندگان را تحت تأثیر قرار دهد؛
- بیماری‌های عفونی با پتانسیل بالا مثل آنفلوآنزای پرندگان یا سم‌زایی ثانویه؛
- اثرات شدید شرایط جوی ناگهانی (صاعقه، تگرگ شدید یا کولاک محلی) که در برخی رویدادها باعث رویدادهای مرگ‌ومیر شده‌اند؛
- آلودگی محیطی موضعی (مثلاً تخلیه پساب یا نشت مواد شیمیایی) که غذا یا آب را آلوده کرده باشد.
چه شواهد و آزمایش‌هایی برای روشن شدن علت لازم است
- کالبدگشایی (necropsy) توسط کارشناسان حیات‌وحش یا دامپزشک حیات‌وحش برای بررسی علائم داخلی و خارجی (مانند سوختگی، خون‌ریزی داخلی، نشانه‌های عفونت یا تغییرات بافتی).
- آزمایش‌های سم‌شناسی روی نمونه‌های کبد، کلیه و محتویات معده برای رد یا تأیید مسمومیت با آفت‌کش‌ها و مواد شیمیایی صنعتی.
- آزمایش ویروسی و باکتریولوژیک (شامل تست‌های آنفلوآنزا و سایر پاتوژن‌های شناخته‌شده پرندگان) و ارسال نمونه‌ها به آزمایشگاه مرجع.
- بررسی محیطی: اندازه‌گیری کیفیت آب و خاک محل، گزارشات هواشناسی محلی (بارش، صاعقه، وزش شدید)، و بازبینی تصاویر دوربین‌های مداربسته یا شهادت عینیان برای یافتن علائم برخورد یا نفوذ جریان برق.
- بازرسی خطوط و تجهیزات برق و مشاهده علائم سوختگی روی شاخه‌ها یا سیم‌ها؛ برق‌گرفتگی گروهی معمولاً با نشانه‌های سوختگی موضعی همراه است.
اقدامات فوری برای مسئولان و شهروندان
- مسئولان محیط‌زیست و دامپزشکی باید نمونه‌های کافی از لاشه‌ها را به‌صورت کنترل‌شده جمع‌آوری، برچسب‌گذاری و به آزمایشگاه مرجع ارسال کنند؛ دست‌زدن غیرحرفه‌ای به لاشه‌ها ریسک انتقال آلودگی را بالا می‌برد.
- تا زمان مشخص شدن علت، از تماس مستقیم با لاشه‌ها خودداری شود و شهروندان مرگ‌ومیرها را به اداره محیط‌زیست یا نمابر فوریت‌های حیات‌وحش گزارش کنند.
- شرکت توزیع برق منطقه‌ای و شهرداری باید علائم تماس سیم‌ها با درختان و هرگونه آسیب‌دیدگی شبکه را بررسی کنند.
زمینه وسیع‌تر و سابقه رویدادها
رویدادهای مرگ دسته‌جمعی پرندگان در سطح جهان به دلایل متنوعی گزارش شده است: از برخورد با ساختمان‌ها و نورپردازی در شهرها، تا نشت سموم کشاورزی، طوفان‌های ناگهانی و بیماری‌های همه‌گیر پرندگان. سازمان‌های حفاظت حیات‌وحش (مانند BirdLife International و سازمان‌های ملی محیط‌زیست) بر ضرورت جمع‌آوری داده‌های میدانی و نمونه‌برداری استاندارد تأکید دارند تا علت دقیق رویدادها مشخص و پیشگیری هدفمند شود. همچنین تغییرات اقلیمی و افزایش نوسانات جوی می‌تواند فرکانس برخی از این حوادث را افزایش دهد.
جمع‌بندی
رویداد «مرگ دسته‌جمعی گنجشک‌ها در آستارا» نیازمند پاسخ علمی و منظم است: کالبدگشایی، آزمایش‌های سم‌شناسی و ویروسی، بررسی شبکه برق و نمونه‌برداری محیطی. تا زمان اعلام نتایج آزمایش‌ها نمی‌توان با قطعیت گفت که باران یا برق‌گرفتگی مقصر است. شفاف‌سازی علت، نه تنها به عدالت محیط‌زیستی کمک می‌کند، بلکه مسیر اقدامات پیشگیرانه (از مدیریت شبکه برق شهری تا محدودسازی استفاده از سموم در نواحی مسکونی) را نیز روشن می‌سازد.
اگر مایل هستید، می‌توانم یک چک‌لیست فنی استاندارد برای نمونه‌برداری و ارسال به آزمایشگاه تهیه کنم تا همکاران محلی یا اداره محیط‌زیست از آن استفاده کنند.
