مطالعات جمعیت‌شناسی نشان می‌دهد که جمعیت سالمندان ایران طی ۲۰ سال آینده بیش از دو برابر خواهد شد. این روند شتابان، کشور را از یک جامعه جوان به یک جامعه سالمند مبدل می‌کند و چالش‌های تازه‌ای پیش رو قرار می‌دهد.
چشم‌انداز رشد جمعیت سالمندان ایران
براساس آمار رسمی، هم‌اکنون حدود ۱۰٫۵ میلیون نفر—معادل ۱۲ درصد جمعیت کشور—در گروه سنی ۶۰ سال و بالاتر قرار دارند. اگر روند کنونی ادامه یابد، تا سال ۲۰۵۰ (۱۴۳۰ هجری شمسی) تعداد سالمندان به بیش از ۲۵ میلیون نفر خواهد رسید؛ یعنی بیش از یک‌چهارم جمعیت ایران. این وضعیت از یک‌سو بازتاب افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ باروری است و از سوی دیگر نشان‌دهنده نیاز فوری به آماده‌سازی زیرساخت‌های مراقبتی و حمایتی است.
پیامدهای شتاب سالمندی جمعیت در ایران
ورود سریع جمعیت سالمندان ایران به مرحله سالمندی جمعیت، نظام‌های سلامت و رفاه کشور را در حوزه‌های زیر به چالش می‌کشد:
- افزایش هزینه‌های درمانی مزمن و مراقبتی
- نیاز به نیروی انسانی تخصصی در طب سالمندان و توان‌بخشی
- ضرورت بازنگری در برنامه‌ریزی شهری برای دسترسی‌پذیری و حمل‌ونقل
جمعیت سالمندان ایران هم‌زمان می‌تواند فرصتی کم‌نظیر برای بهره‌گیری از تجربیات حرفه‌ای و مهارتی این گروه سنی باشد، اگر سیاست‌های مناسب در زمان مناسب اجرایی شوند.
راهکارهای مدیریت سالمندی جمعیت
برای پاسخگویی به تحولات جمعیت سالمندان ایران و تبدیل این پدیده به فرصتی برای توسعه پایدار، لازم است:
- تغییرات اساسی در نظام سلامت و رفاه اجتماعی انجام شود:
- گسترش مراقبت‌های خانگی و مراکز توان‌بخشی تخصصی سالمندان
- اصلاح نظام بیمه برای پوشش جامع درمان‌های طولانی‌مدت
- بهبود زیرساخت‌های شهری با تأکید بر دسترسی‌پذیری و حمل‌ونقل ویژه سالمندان
- بهره‌گیری از فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی:
- پیوند دادن تجربه و مهارت سالمندان به اقتصاد نقره‌ای و طرح‌های داوطلبی
- توسعه فناوری‌های کمکی و دیجیتال برای افزایش استقلال و کیفیت زندگی
با اتخاذ این برنامه‌ها و تخصیص بودجه ویژه در قانون برنامه هفتم و بودجه ۱۴۰۵، جمعیت سالمندان ایران نه به عنوان یک بار تحمیلی، بلکه به عنوان سرمایه انسانی ارزشمند، می‌تواند نقشی کلیدی در توسعه پایدار کشور ایفا کند.
